De Apple TV+ serie Severance sloeg bij mij in als een bom. Ik had eerst weinig zin om te gaan kijken. Een man die naar z’n werk gaat zonder enige herinnering aan z’n privéleven en aan het einde van de dag naar huis gaat zonder enige herinnering aan z’n kantoorleven. Zo introduceerde de vriend van mijn dochter de serie bij mij.

Tja, dacht ik, een beetje vergezocht concept. Leuk in het begin maar dat kan toch niet blijven boeien. Wrong! Ik zat vanaf het eerste moment vastgenageld aan de buis (oké, mijn MacBook Pro—ook van Apple). En naarmate het verhaal verder tot ontwikkeling kwam, groeide mijn verbazing.

De cinematografie is verbluffend. Kleurstelling, vormenspel, kleurfilters en cameraposities zijn perfect afgesteld. Op sommige momenten kijk je gewoon naar een art film. In het kantoorgebouw van Lumen Industries waar Mark Scout (Adam Scott) werkt, word je als kijker licht claustrofobisch door de eindeloze monotone witte gangen, terwijl de beelden van Marks normale leven buiten helemaal de sfeer vatten van Marks melancholische verdriet om zijn overleden vrouw.

Het acteerwerk van de acteurs die de hoofdpersonen vertolken, Adam Scott en Britt Lower, is werkelijk subliem. Maar de hele cast (waaronder Christopher Walken!) presteert uitzonderlijk goed. Tot mijn verbazing wordt de serie geregisseerd door Ben Stiller. Wie had gedacht dat Ben Grappen&Grollen Stiller tot zulke hoogten kon stijgen?

Maar waar de serie echt in uitblinkt, is de sociale kritiek die achter het nauwelijks verhullende satirische sciencefiction script schuilgaat. In de serie gaat Mark Scout dagelijks naar het kantoor waar hij werkt. Tijdens de rit in de lift gebeurt er iets met hem. Een andere persona wordt in hem wakker terwijl de echte Mark ‘verdwijnt’. Het is alsof hij een gespleten persoonlijkheid heeft.

In de serie wordt de echte Mark van buiten aangeduid als zijn ‘outie’ en zijn kantoorpersona als de ‘innie’. De innie weet helemaal niets af van de outie. Het zijn gescheiden werelden met gescheiden levens en emotionele ervaringen. Mark de innie weet niet dat hij een weduwnaar is en of hij kinderen heeft. Mark de outie weet dat hij gekozen heeft voor de procedure die ‘severance’ heet, maar hij weet niet wat zijn innie op kantoor doet.

De setting van Severance

Mark is niet de enige. Hij werkt in een ruimte waar vier computers staan. Zijn medewerkers zijn ook ‘severed’. Dat betekent dat ze een hersenimplantaat hebben gekregen die ervoor zorgt dat hun geheugen uit twee compartimenten bestaat: één voor het werk en één voor thuis. Mark heeft hiervoor gekozen omdat hij zich zo niet voortdurend bewust hoeft te zijn van het verdriet om zijn overleden vrouw.

De severed persoonlijkheden van alle medewerkers zijn nogal kinderlijk omdat ze weinig levenservaring hebben. Daardoor kunnen ze makkelijk gemanipuleerd worden door de managers die zelf niet de behandeling hebben ondergaan.

In de eerste aflevering moet Mark een nieuwe collega begeleiden. Alles gaat niet zoals verwacht. Helly, zoals ze heet, weigert te integreren en zet vanaf dag één alles in het werk om ontslagen te worden. Maar dat blijkt niet zo gemakkelijk. Ironisch genoeg betekent severance in het Nederlands ontslagvergoeding. Maar ontslag krijgen is onmogelijk bij Lumen Industries.

Het bedrijf verleent maximale tegenwerking. Zelfs een zelfmoordpoging van Helly biedt geen uitkomt. Wanneer Helly de innie haar alter ego de outie een videoboodschap stuurt met de smeekbede om haar severance ongedaan te maken, krijgt ze een boze videoboodschap van de ‘andere’ Helly terug waarin ze in niet mis te verstane woorden te horen krijgt dat dit haar lot is.

Langzaam maar zeker komt Mark tot het besef dat hij Helly moet helpen. Ook de andere severed collega’s komen steeds meer problemen tegen. Samen besluiten ze tegen hun onderdrukking in opstand te komen.

Maatschappijkritiek in Severance

Hoewel de serie elementen heeft van office comedy, satire, thriller en sciencefiction, is er een onmiskenbaar element van maatschappijkritiek aanwezig. Mashable.com bijvoorbeeld noemt Severance

‘…een anti-kapitalistische fabel met een ‘Black Mirror’ ondertoon’.

De studentensite van de universiteit van Bristol zegt het helemaal mooi:

‘Apple’s Severance legt op dystopische wijze de ethiek bloot van onze arbeid-gedreven, kapitalistische maatschappij’.

Nou, dat viel mij dus ook op. Bij de eerste aflevering al.

Het kapitalisme is een ideologie waarbij, met beroep op het principe van de vrije markt, kapitaalophoping plaatsvindt bij de weinigen aan de top. Om deze geldstroom mogelijk te maken, moeten degenen die werken onteigend worden van hun surplus kapitaal dat bestaat uit het verschil tussen wat zij betaald krijgen en wat het product van hun arbeid het bedrijf oplevert.

In de corporate wereld van de grote bedrijven, Big Tech giganten, conglomeraten en multinationals werkt het ook zo. Hier zitten de arbeiders vaak in Azië in sweatshops hun dagen te vullen met lange werkdagen waar ze een relatief laag loon voor ontvangen. Maar ook in het Westen zijn werkers nodig, kantoorpersoneel, admin, managers etc.

Mensen in kantoren worden beter betaald dan arbeiders in de lagelonenlanden. Maar vergis je niet. Ook de kantoorwerkers moeten een prijs betalen. Ze maken lange uren en moeten altijd aanstaan voor het bedrijf. Werkweken van 60 uur zijn in de Verenigde Staten geen uitzondering.

Kritiek op de corporate cultuur

De corporate cultuur is een wereld waarin kantoorwerkers twee gescheiden levens leiden: het werkleven dat primetime is en alle energie opeist en het thuisleven dat de uurtjes die overblijven mag consumeren. Deze werelden zijn strak gescheiden. Ze bestaan uit compleet verschillende omgevingen en geografische locaties. Men maakt deel uit van netwerken die volledig van elkaar gescheiden zijn.

In de corporate cultuur lijkt het alsof men carrière maakt en het kantoorbestaan een weg biedt naar de verwezenlijking van de Amerikaanse droom. In werkelijkheid zijn mensen steeds minder van zichzelf. Er wordt niet alleen beslag gelegd op het surplus van hun arbeid, maar ook op hun tijd, hun lichaam, hun verbondenheid met de eigen familie…. hun leven.

Kantoortijgers verkopen hun leven aan de grote bedrijven om geld te verdienen en zo het leven te kunnen leiden dat ze willen met alle luxe die daarbij hoort. Alleen voor dat gewenste geïdealiseerde leven is geen tijd meer over.

De film legt dit probleem genadeloos bloot. Mark Scout gaat om vijf uur naar huis. In de lift schakelt hij automatisch over op zijn outie. Wanneer hij de volgende dag weer naar het werk gaat en in de lift automatisch overschakelt naar zijn innie, ervaart de innie dat als een aaneengeschakelde periode. De innie is letterlijk altijd aan het werk ook al voelt hij zich lichamelijk misschien uitgerust. Het moet werkelijk een ondraaglijke last zijn om voor je eigen besef altijd aan het werk te zijn, maar dat is wat de ‘severed’ in de serie meemaken.

Opnieuw spreekt de titel Severance boekdelen. De enige ontslagvergoeding die in de serie ontvangen wordt is dat je je innie weggeeft aan Lumen Industries zodat je outie nooit meer Lumen van binnen hoeft te zien. Je betaalt zelf je ontslagvergoeding en de prijs is je eigen leven en je eigen lichaam.

En toch, alle collega’s van Mark hebben vrijwillig voor deze slavernij gekozen. Willens en wetens maken ze hun innie tot een slaaf die altijd aan het werk is zodat ze zelf als outie altijd vrij kunnen zijn. Natuurlijk kan dat niet goed gaan. Je ziet dan ook het hele systeem langzaamaan ontrafelen. De werkers krijgen langzaam door dat ze worden uitgebuit en onderdrukt en dat ze eigenlijk gewoon slaven zijn.

Maar wij dan?

Severance als een wake up call

Ook wij verkopen vrij letterlijk onze levens voor onze carrière. Ook wij weten in ons achterhoofd dat voor de welvaart die wij in het Westen genieten een prijs wordt betaald door mensen in de Derde Wereld. Wij weten donders goed dat we moeten ophouden met vliegen naar onze vakantiebestemmingen omdat de aarde kapot aan het gaan is.

Net zoals Lumen Industries als doel heeft de hele mensheid tot innie, of slaven, te maken, zo is onze echte wereld langzaam maar zeker slaaf aan het worden van een kleine groep extreem grote bedrijven die extreem rijk zijn en transnationale macht hebben. De hele mensheid is een kudde slaven van de kapitalistische machine sommigen erger dan anderen, maar niemand kan er aan ontsnappen.

Hoe ironisch dat Apple deze serie produceert. Het bedrijf dat enkele decennia geleden verkondigde dat we anders moesten denken (Think Different) is inmiddels zelf een van de grote technologie conglomeraten die de wereld naar hun hand zetten. Zo anders dan anderen denken ze bij Apple niet.

Ze zullen bij Apple de niet zo subtiele maatschappijkritiek vast wel zien. Waarschijnlijk denken ze: ‘Ach dat loopt zo’n vaart niet en een beetje kritiek moet kunnen. We hebben zelf in de hand wat we met deze serie doen’. Maar dan moet ik weer aan de vrouwelijke hoofdpersoon van Severance, Helly, denken. Zij is in de serie de katalysator voor de opstand. En dan te bedenken dat juist Helly’s outie de mede-eigenaar is van Lumen Industries.

Dat geeft dan toch weer hoop.

Maar het kapitalisme moet het voor mij nog even volhouden. Ik kan namelijk niet wachten om seizoen 2 te zien.

Vond je dit leuk om te lezen? Meld je dan aan voor de maandelijkse nieuwsbrief van Zekyr Copywriting voor nog meer leuke en doordachte content over de communicerende mens. Ik werk vanuit een duidelijke visie die de copywriter als het brandpunt van de communicatie ziet. Ik heb ook ideeën over hoe de wereld anders kan en zou moeten. Als je op zoek bent naar een schrijver die jouw merk laat groeien met woorden, neem dan zeker even contact op met Zekyr.